Czosnek, ze względu na swoje właściwości smakowe i specyficzny zapach, wchodzi w skład wielu dań rodem z różnych kuchni świata. Warto pamiętać, że sztuka kulinarna to nie jedyne zastosowanie tego charakterystycznego warzywa. Równie dużo mówi i pisze się o jego prozdrowotnych kompetencjach. Sprawdźmy, jakie konkretnie właściwości ma czosnek i jak suplementacja tego warzywa może wpływać na zdrowie i dobre samopoczucie.
Z tego tekstu dowiesz się:
- Jakie są właściwości zdrowotne czosnku?
- Jaki jest skład czosnku?
- Jak suplementować czosnek?
Czosnek to naturalny antybiotyk
Tytułowy bohater dzisiejszego tekstu ma swoją ważną rolę w polskiej tradycji gastronomicznej. Jest tani, powszechnie dostępny przez cały rok, a przy tym nadaje daniom wyrazistego posmaku, przez co można go spotkać na wyposażeniu praktycznie każdej kuchni, a już na pewno na każdym straganie z warzywami i owocami. Wielu zwolenników medycyny naturalnej, których w naszym kraju jest coraz więcej, traktuje czosnek nie tylko jako dodatek do potraw, ale przede wszystkim jako naturalny suplement diety i remedium na infekcje. Jego pożyteczne właściwości są znane ludziom od dekad. Zostały także potwierdzone naukowo. Popularność tego naturalnego antybiotyku, jak lubią o nim mówić miłośnicy czosnku, z pewnością byłaby większa gdyby nie jego… specyficzny, długo utrzymujący się zapach i intensywny smak. Swoje właściwości w tym względzie roślina zawdzięcza przede wszystkim dużemu stężeniu związków siarki. Faktycznie, surowy czosnek potrafi być bardzo wyrazisty, a przez to trudny do zaakceptowania dla niektórych kubków smakowych. Wonna sława czosnku nie jest współczesnym wymysłem. W minionych wiekach białe ząbki traktowano jako amulet chroniący przed wampirami, złymi duchami i czarownicami. Afrykańscy rybacy z kolei smarowali swoje ciała czosnkiem, aby odstraszyć zagrożenie w postaci aligatorów. O skuteczności tego działań typu wiadomo niewiele. Zdecydowanie więcej wiemy o prozdrowotnych kompetencjach czosnku, którym jest poświęcony ten artykuł.
Skład czosnku pospolitego – witaminy i minerały
Ząbek czosnku, przed podaniem obróbce termicznej, zawiera ok. 65% wody i 28% węglowodanów. Reszta to wspomniane już związki siarki (2,3%), białko (2%) i wolne aminokwasy, w tym m.in.: arginina, metionina oraz cysteina (1,2%). Świeży czosnek dostarcza wielu witamin. Na czele tej listy plasuje się witamina C odpowiadająca m.in. za poprawne działanie układu immunologicznego. 100 g czosnku zawiera 31 mg kwasu askorbinowego. Poza tym w opisywanej roślinie drzemią również witamin A, D, a także reprezentantki grupy B – B1, B2, B3. Analizy składu czosnku pokazują, że pakiet witamin to nie ostatnie słowo czosnku. Spożywając 100 g Allium sativum dostarczamy do ciała minerały: potas (400 mg) fosfor (153 mg), żelazo (1,7 mg) oraz magnez. Ważnym, także z uwagi na zdrowie, składnikiem w składzie czosnku są związki siarki. Chodzi przede wszystkim o allicynę i allinę. Szczególne właściwości przypisuje się tej pierwszej. Największą dawkę allicyny ma świeżo pokrojony ząbek czosnku – jej stężenie spada podczas gotowania lub smażenia. Allicyna powstaje z alliny w rezultacie przerwania ciągłości tkanek czosnku (np. podczas krojenia). To właśnie ona ma największe kompetencje terapeutyczne, co zostało potwierdzone w badaniach naukowych i opisane w piśmiennictwie fachowym (np. M. Kwiecień, A. Winiarska-Mieczan „Czosnek jako zioło kształtujące właściwości prozdrowotne”, 2011; M. Bajda „Czosnek jako roślina lecznicza”, 2016). Co ciekawe, o potencjale allicyny wiemy od dawna, czemu znacznie pomogło wyizolowanie tego związku z czosnku. Ta sztuka udała się duetowi Cavallito i Bailey w 1944 r. Allicyna działa przeciwdrobnoustrojowo. Ten siarkoorganiczny związek chemiczny wnika do wnętrza komórki, przez co może wpływać na cytoplazmę i enzymy.
Poszczególne składniki czosnku i ich dobroczynne właściwości zostały przedstawione w poniższej tabeli autorstwa prof. Jerzego Lutomskiego, zajmującego się w swojej pracy naukowej m.in. fitoterapią.
| Składniki | Właściwości |
| Najważniejsze składniki: | |
| Alliina (pochodna aminokwasu cysteiny) | substancja biologicznie nieaktywna |
| Allicyna [Ajoen i Winyloditiina] | czynnik hamowania agregacji płytek krwi: -obniżanie poziomu lipidów i cholesterolu, -zwiększanie aktywności fibrynolitycznej, -właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i antyagregacyjne |
| Specyficzne składniki: | |
| Olejek | właściwości przeciwbakteryjne dzięki zawartym w olejku lotnym związkom siarkowym |
| Siarczki, dwusiarczki, trójsiarczki, inne wielosiarczki m.in. trójsiarczek etylopropenylowy | hamują agregację płytek krwi |
| Enzymy (alliinaza, arginaza, myrozynaza, peroksydaza, tyrozynaza, dezoksyrybonukleaza) | katalizują rozpad alliiny i innych związków siarkowych |
| Tioglikozydy Skordyniny A i B | właściwości przeciwbakteryjne |
| Nukleozydy Adenozyna | hamują agregację płytek krwi |
| Saponiny Escyna | właściwości obniżające poziom cukru |
| Garlicyna | właściwości przeciwbakteryjne |
| Flawonoidy | wpływ na obniżenie nieklasycznego nadciśnienia |
| Prowitaminy (A, D) i witaminy A, B1, B2, C, PP | właściwości odżywcze i wzmacniające |
| Pierwiastki śladowe: Mg, Fe, Zn, Cu, Mo, B, J | właściwości biokatalityczne |
Na co pomaga czosnek?
Nasze babcie siekały czosnek, starając się zwalczyć infekcje górnych dróg oddechowych, grypę i przeziębienie. Stosowano go również jako środek przyspieszający gojenie ran. Po czosnek sięgano także profilaktycznie – jako środek osłonowy w okresie większej podatności na zachorowania, czyli głównie jesienią i zimą. Przeprowadzone badania naukowe rozszerzyły tezy stawiane przez medycynę naturalną. Ich wyniki potwierdziły, że czosnek może działać przeciwwirusowo, przecidrobnoustrojowo, przeciwpierwotniakowo, przeciwzakrzepowo, przeciwgrzybicznie, a także przeciwutleniająco. Udowodniono również, że roślina obniża ciśnienie krwi, redukuje poziom chorobotwórczych triglicerydów we krwi i stężenie cholesterolu. Allium sativum obniża ryzyko wystąpienia zmian nowotworowych, szczególnie w układzie pokarmowym (żołądek, jelito grube, okrężnica). Substancje wchodzące w skład czosnku niszczą bakterie Helicobacter pylori odpowiedzialne za owrzodzenia, stany zapalne i nowotwór żołądka. Inną bakterią, której szkodzi czosnek jest Mycobacterium odpowiedzialna za powstawanie gruźlicy.
Przyjmowanie czosnku
Najlepsze efekty daje spożywanie naturalnego, świeżego czosnku, pokrojonego na drobne kawałki lub w formie płukanki. Warzywo można stosować osłonowo – przyjmować je regularnie (1-2 ząbki dziennie), szczególnie w okresie wzmożonej zachorowalności. Taka forma aplikacji wiąże się jednak z tolerancją na intensywny smak i zapach rośliny. Osoby, które nie chcą się mierzyć z takimi wyzwaniami, mogą sięgnąć po suplementy diety zawierające czosnek syntetyczny. Producenci suplementów diety proponują bezzapachowy czosnek w formie kapsułek. Ekstrakt z czosnku jest często spotykany w składzie suplementów diety na odporność. To, o czym należy pamiętać to fakt, że jedzenie świeżego czosnku czy suplementacja preparatami z dodatkiem czosnku mogą być traktowane jako wsparcie leczenia, a nie jako główny środek terapeutyczny.
Źródła:
- Medonet.pl: „Czosnek – mnóstwo substancji leczniczych w jednym małym ząbku”
- Małgorzata Kwiecień, Anna Winiarska-Mieczan: „Czosnek jako zioło kształtujące właściwości prozdrowotne”
- e-biotechnologia.pl: Milena Bajda: „Czosnek jako roślina lecznicza”.
